1960 թ. դեկտեմբերի 12-ին Շառլ Ազնավուրին հաջողվեց վերջնականապես ու հիմնովին գրավել հանդիսատեսին: Համերգային այդ բացառիկ տրիումֆը դարձավ նրա համաշխարհային փառքի մեկնակետը:

Երաժշտական պրոդյուսեր Էդդի Բարքլեյը, ով ոլորտի շատ ազդեցիկ ներկայացուցիչներից էր, մեծ համերգ էր կազմակերպել Ալհամբրա համերգասրահում: Շառլ Ազնավուրին նվագակցում էին դիրիժոր Պոլ Մորիան և նրա նվագախումբը: Էդդի Բարքլեյը համերգին հրավիրել էր այդ ժամանակների ամենահայտնի ու ազդեցիկ անձանց՝ Ժան Կոկտո, Դալիդա, Լուի Արմսթրոնգ, Ջուլիետ Գրեկո... Ողջ Փարիզն այնտեղ ներկա էր:

Շառլն անձամբ հաճախ էր հիշում այդ առանձնահատուկ երեկոն, երբ հանդիսատեսը անհաղորդ սառնությամբ ընդունեց իր կատարած առաջին յոթ երգը։ Հետո նա երգեց վերջին՝ «Je m'voyais déjà» երգը, որը պատմում է մեծ նկրտումներով, սակայն ձախողակ արտիստի մասին:

Ելույթի ավարտին լուսարձակներն ուղղվեցին դեպի հանդիսատեսը. ծափահարություններ չկային: Այնտեղ՝ ետնաբեմում, Շառլն արդեն պատրաստ էր հանձնվել...

Երբ բեմ դուրս եկավ՝ վերջին անգամ խոնարհվելու, անասելի մեծ էին նրա զարմանքն ու հուզմունքը, որովհետև դահլիճից օվացիաներ ու հիացական բացականչություններ հնչեցին։ Դա այդքան երկար սպասված ճանաչման ու հաղթանակի ձայնն էր, շռնդալից հաղթանակի…

Տրիումֆ

Մի զինվորի հուշերից

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում ֆաշիստների վերահսկողության տակ հայտնված Փարիզում Ազնավուրների ընտանիքը գաղտնի օպերացիա էր ծավալել՝ փորձելով փրկել հրեաներին և այն հայերին, որոնք իրենց կամքին հակառակ հայտնվել էին գերմանական բանակում:

Հենց այդ օրերին Միշա Ազնավուրը՝ Շառլի հայրը, սկսել էր վտանգավոր աշխատանք տանել գերմանական բանակի հայ «կամավորների» հետ։ Նախ նա առօրյա զրույցի ու կատակների միջոցով համոզվում էր, որ նրանք հայ են. խնդրում էր երգել, պատմել հայրենի գյուղերի մասին և այդպես կարողանում էր հստակ տարբերել՝ զինվորները հայերենը սովորել են ի ծնե, թե այն դպրոցներում, որտեղ ֆաշիստները գործակալների էին պատրաստում։ Ընդ որում, նա դա անում էր «Րաֆֆի» ռեստորանում, որտեղ այդ պահին աշխատում էր և ընթացքում սպասարկում հարևան սեղանին նստած գերմանացի սպաներին։

«Քննությունն» ավարտելուց հետո Միշան հայ զինվորներին հասկացնում էր, որ կարող է օգնել նրանց փախչել։ Տղաները շատ շուտ համաձայնում էին, և Միշան հանդիպում էր նրանց ռեստորանը փակելուց հետո մի ապահով վայրում, ապա բերում տուն։

Այդպիսի զինվորներից էր Սուրեն Կոջոյանը՝ Խորհրդային բանակին միացած երիտասարդ հայ լեյտենանտը, որը 1942 թվականին ստացել էր ծանր վիրավորում և գերեվարվել գերմանացիների կողմից, ապա հայտնվել Համակենտրոնացման ճամբարում:

Արդեն ճամբարում նրան առաջարկել էին միանալ ֆաշիստական բանակի հայկական լեգիոնին և այդպիսով փրկվել մահից: Գերմանական բանակի կազմում Կոջոյանը հասնում է Փարիզ, որտեղ այլ հայերից լսում է Միշա Ազնավուրի ու «Րաֆֆի» ռեստորանում նրա ծավալած գործունեության մասին:


Փարիզի կայարանից նա անմիջապես ուղևորվում է «Րաֆֆի» ռեստորան և այնտեղ հանդիպում Միշա Ազնավուրին: Զրուցակիցները գաղտնի պայմանավորվածություն են ձեռք բերում և հրաժեշտ տալիս միմյանց: Արդեն Մելինե Մանուշյանը և նրա քույրը հանդիպում են Սուրենին նշված վայրում, երկու կողմից թևանցուկ լինում և խնդրում պարբերաբար բարձր ծիծաղել, որպեսզի տարօրինակ և կասկածելի չթվա նրանց հանդիպումը: Այդպես Կոջոյանը հայտնվում է Ազնավուրների տանը, որտեղ ամեն օր նոր փրկվածներ էին հավաքվում:

Հաջորդ օրն արդեն նա միանում է Դիմադրության շարժմանն ու տեղափոխվում հատուկ թաքստոց, որտեղից մասնակցում էր իրականացվող օպերացիաներին: Շաբաթներ անց, սակայն, գերմանացիները բացահայտում են այդ թաքստոցը և ձերբակալում նրան՝ տանելով Ֆրենի բանտ: Բանտից Կոջոյանը կարողանում է ազատվել միայն Ֆրանսիայի ազատագրումից հետո:

Ամիսներ անց Կոջոյանը վերադառնում է Փարիզ և այցելում Ազնավուրներին: Ընտանիքը դիմավորում է նրան մեծ զարմանքով, քանի որ բոլորը վստահ էին, որ թաքստոցի հայտնաբերման պահին Սուրենին սպանել են:

Երբ գալիս է Հայաստան վերադառնալու ժամը, Աիդա Ազնավուրը, ի նշան նրանց ընկերության, նվիրում է Սուրեն Կոջոյանին իր այս նկարը:

*Այս պատմությունը վկայությունն է այն բանի, թե ինչպես են Ազնավուրները, վտանգելով սեփական կյանքը, կարողացել տասնյակ կյանքեր փրկել:

Սուրեն Կոջոյանի մասին պատմությունն ու լուսանկարը մեզ է փոխանցել նրա թոռը` քաղաքագետ Էդգար Վարդանյանը: Պատերազմի մասին պապի թողած ձեռագրերի ու հիշողությունների հիման վրա Էդգարը պատրաստվում է գիրք հրատարակել:

Վիլյամ Սարոյանը՝ Շառլ Ազնավուրի մասին

- մի առիթով ասել է ամերիկահայ գրող Վիլյամ Սարոյանը Շառլ Ազնավուրի մասին։

Վիլյամ Սարոյանը ամերիկահայ նշանավոր արձակագիր, դրամատուրգ և պատմվածքագիր էր։ 1940 թվականին նա արժանացել է Պուլիտցերյան մրցանակի, իսկ 1944 թվականին «Մարդկային կատակերգություն» ֆիլմի համար արժանացել է Ակադեմիայի մրցանակի (Օսկար)՝ լավագույն պատմվածքի համար։

Երբ ռադիոընդունիչի կոճակը կսեղմեմ և հեռու հեռուներեն կլսեմ Ազնավուրի երգերը, միտքես կըսեմ. «Ապրի՛ս, եղբա՛յր, դուն ալ հաղթեցիր, դուն մեծ ու տոկուն հայ մըն ես…

Հայկական աղցան՝ Շառլ Ազնավուրի բաղադրատոմսով

Գիտեի՞ք, որ Ֆրենկ Սինատրան շատ էր սիրում պատրաստել և նույնիսկ խոհարարական գրքեր է հրատարակել՝ հետաքրքիր բաղադրատոմսերով:
Այսօր կցանկանայինք ձեզ ներկայացնել մի բացառիկ բաղադրատոմս նրա «The Sinatra Celebrity Cookbook: Barbara, Frank & Friends» գրքից:

Գրքի հրապարակումը նախաձեռնել էին Ֆրենկը և կինը՝ Բարբարան, ու ստացված ողջ հասույթն ուղղել մանկական մի հիվանդանոցի: Այս գիրքն առանձնահատուկ էր նաև այն բանով, որ Սինատրան իր հայտնի ընկերներից էլ էր բաղադրատոմսեր խնդրել ու ներառել, այդ թվում նաև՝ Շառլ Ազնավուրից:

Ահա Շառլ Ազնավուրի մեկնաբանությունն իր բաղադրատոմսի վերաբերյալ.

Լուսանկարում՝
Ժորժ Կառվարենց,
Ֆրենկ Սինատրա
և Շառլ Ազնավուր

Բաղադրությունը՝

• 1/3 հավի կրծքամիս,
• մի թեյի գդալ աղ,
• 1/3 բաժակ ձիթապտղի յուղ կամ կարագ,
• 2/3 ֆունտ լոլիկ,
• 3/4 ֆունտ թթվաշ խնձոր,
• 3 պինդ խաշած և կտրատած ձու
• 2 փունջ կտրատած հազար

Թանձրուկի համար՝

• 1/3 բաժակ մայոնեզ,
• 1/3 բաժակ կետչուպ,
• 1 ճաշի գդալ աղ և սոխ,մ
• աղադանոսի 1 փունջ՝ մանր կտրատած,
• 1 կիտրոնի հյութ,
• 1 թեյի գդալ կոնյակ:

Խառնել բոլոր բաղադրիչները:

Պատրաստման եղանակը՝

1. Հավը մարինացնել աղով և տապակել կարագի (յուղի) մեջ մի քանի րոպե:
2. Մի քիչ ջուր ավելացնել և ծածկած կափարիչով եփել, մինչև փափկի: Հետո թողնել, մինչև սառչի, և կտրատել բարակ շերտերով:
3. Լոլիկը կեղևազատել, սերմերը հանել և խորանարդիկներով կտրատել:
4. Կեղևազատել ու խորանարդիկներով կտրատել նաև խնձորը։ Խառնել լոլիկը, խնձորը, ձուն, հազարն ու հավը:
5. Ավելացնել սոուսը և դնել մատուցվող ափսեի մեջ:

Ազնավուրյանները և Միսաք Մանուշյանը

Ազնավուրյանների ընտանիքն իր կիրակնօրյա հանգիստը Բուլոնյան անտառում անցկացնելու գեղեցիկ ավանդույթ ուներ: Այնտեղ ուրիշ հայեր էլ էին հավաքվում. Միշա Ազնավուրյանը երգում էր՝ սովորական հանգիստը վերածելով իսկական խնջույքի: Այդ հավաքներին միանում էին նաև Միսաք և Մելինե Մանուշյանները, որոնք ընտանիքի մտերիմ ընկերներից էին:

* Միսաք Մանուշյանը հայազգի բանաստեղծ է, ֆրանսիական Դիմադրության շարժման առաջամարտիկներից, որին հետմահու շնորհվել է Ֆրանսիայի ազգային հերոսի կոչումը:

Միսաք Մանուշյանն իր կնոջ՝ Մելինե Մանուշյանի հետ մասնակցել է Դիմադրության շարժմանը՝ ղեկավարելով շարժման հիմնական խմբավորումներից մեկը: Պայքարի ընթացքում բազմիցս հալածվել ու ձերբակալվել է, բայց շարունակել է պայքարը նույն եռանդով:

1943 թվականին Մանուշյանի ղեկավարած խումբը մոտ 30 հաջող հարձակում է կազմակերպել գերմանացի նվաճողների դեմ: Մանուշյանն ու նրա ընկերներից շատերը ձերբակալվել են 1943 թվականի նոյեմբերին և 1944 թվականի փետրվարի 21-ին մահապատժի ենթարկվել նացիստների կողմից

Միսաք Մանուշյանը հավաքների ընթացքում Շառլ Ազնավուրին սովորեցնում էր շախմատ խաղալ. նրանք ժամերով խոտերին էին մեկնվում ու ուսումնասիրում այդ խաղի գաղտնիքները: Ըստ երևույթին, Մանուշյանը լավ ուսուցիչ էր, որովհետև հիսուն տարի անց էլ Շառլ Ազնավուրը հաճույքով էր շախմատ խաղում ու հաճախ, նախքան բեմ մտնելը, երբ հանդիսատեսի աղմուկը մինչև ետնաբեմ հասնում էր, նա փակվում էր դիմահարդարանոցում ու ինքնասուզման մղումով բացում շախմատի տուփը: Այդ տուփը նրա հետ շրջել էր աշխարհով մեկ և Ազնավուրի հավատարիմ ուղեկիցը դարձել՝ հանգերի բառարանի հետ մեկտեղ:

«Ռոշ և Ազնավուր» դուետը

«Ռոշ և Ազնավուր» դուետը կազմավորվեց բոլորովին պատահական կերպով Պրեսլի փոքրիկ մի հանդիսասրահում 1943 թ. հունվարի 10-ին:

Երեկոյի աստղը Պիեռ Ռոշն էր, ով պատրաստվում էր ելույթ ունենալ յոթ այլ արտիստների, այդ թվում՝ Աիդա Ազնավուրի (Շառլի քրոջ) հետ: Շառլն այդ համերգին չէր մասնակցում:

Երկրորդ աշխարհամարտի խառնաշփոթ օրերից էր, ու համերգին մասնակցող արտիստներից մեկն անսպասելի կանչի բերումով ստիպված էր հեռանալ: Ստեղծված իրավիճակում Ազնավուրը պարզապես փոխարինեց նրան:

Հաղորդավարը ելույթ ունեցող հերթական արտիստներին ներկայացնելիս սխալ թույլ տվեց, ինչի պատճառով Ռոշը և Ազնավուրը ստիպված էին բեմ բարձրանալ միասին ու կատարել դուետ-իմպրովիզ: Իմպրովիզն այնքան հաջող էր և համատեղ ելույթը՝ ստացված, որ այդ օրվանից սկիզբ առավ երկու երիտասարդների ստեղծագործական համագործակցությունն ու հրաշալի ընկերությունը:

ՖԻԼՄԵՐ

ԵՐԱԺՇՏՈՒԹՅՈՒՆ

ԳՐՔԵՐ

ԿԵՆՍԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ